БЧБ – традыцыйны сімвал новай Беларусі

 

Бел-чырвона-белы сцяг сёння стаў сімвалам Беларусі, што ўзнялася на барацьбу супраць гвалту і несправядлівасці, і гэта бачыць увесь свет. Народ, які перамог фашызм не пацерпіць яго праяў у ХХІ стагоддзі. Менавіта таму нацыянальны сцяг набыў новы змест пасля пралітай крыві нязгодных пры задушэнні выступленняў дэманстрацый у Мінску і іншых беларускіх гарадах, пасля катаванняў на Акрэсціна, пасля забойства Аляксандра Тарайкоўскага і смерці Аляксандра Віхора. Беларусы ператвараюцца ў сапраўдную нацыю, аб’яднаную змаганнем за волю, праўду і справядлівасць, і менавіта ў гэтым нашая галоўная моц.

Таму сілы, якія супрацьстаяць нашым каштоўнасцям, імкнуцца дыскрэдытаваць сімвал нашай еднасці. Гавораць, што “ён выкарыстоўваўся пасобнікамі акупантаў” у гады Вялікай Айчыннай вайны. Але гэта больш чым несправядліва, бо ў такім разе трэба “адмяняць” сучасныя дзяржаўныя сцягі паловы еўрапейскіх краінаў, у тым ліку Расіі, Францыі, Даніі і Нарвегіі.

 1.                  Бел-чырвона-белы сцяг паўстаў у перыяд найвышэйшага ўздыму нацыянальнага руху 1917-1918 гг., прыкладна ў той жа час, калі ўзніклі сцягі нашых суседзяў: літоўцаў (1918), латышоў (1870), эстонцаў (1880) і ўкраінцаў.

2.                  Аўтарам БЧБ як беларускага нацыянальнага сцяга з’яўляецца архітэктар і адзін з творцаў Беларускай Народнай Рэспублікі Клаўдыюш Душ-Душэўскі (1891-1959), ураджэнец мястэчка Глыбокае, чый прадзед загінуў у паўстанні 1830-1831 гадоў, а дзед – у паўстанні 1863-1864 гадоў. У 1940 і 1952 гадах Дуж-Душэўскі арыштоўваўся НКУС, у час Другой сусветнай вайны адмовіўся ад супрацоўніцтва з немцамі, быў арыштаваны за ўкрыццё яўрэяў і адпраўлены ў канцэнтрацыйны лагер Правянішкесе.

3.                  БЧБ стаў набываць значэнне нацыянальнага сімвала пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года. 12 сакавіка ён ужо стаў галоўным элементам падчас свята “нацыянальны Дзень беларускага значка”, калі бел-чырвона-белыя значкі, кукарды і сцяжкі можна было пабачыць на вуліцах Мінска. Сцягі, пашытыя паводле эскіза Дуж-Душэўскага былі разасланыя ў мясцовыя арганізацыі. Адзін з іх 17 траўня атрымаў у Слуцку Радаслаў Астроўскі. Бел-чырвона-белыя стужкі выкарыстоўвалі вайскоўцы-беларусы, якія знаходзіліся ў Адэссе. Шырокі ўжытак БЧБ набыў падчас Першага Усебеларускага з’езду снежня 1917 года, на Беларускай нацыянальнай канферэнцыі ў студзені 1918 года, і стаў афіцыйным сімвалам Беларускай Народнай Рэспублікі.

4.                  Пра стварэнне сцяга Клаўдыюш Дуж-Душэўскі ўзгадаў ва ўспамінах, датаваных 31.8.1934 года, што пацвердзіў падчас допытаў у НКУС у 1940 годзе: «Цікава адзначыць, што беларусы лічылі сваім дзяржаўным сцягам такой жа сцяг, як і літоўцы, г. зн. белы вершнік на чырвоным фоне, але нацыянальнага сцяга тады яшчэ не было, і мне давялося зрабіць некалькі праектаў нацыянальнага сцяга, адзін з якіх быў прыняты, а менавіта белая, чырвоная і белая палосы. З гэтага часу гэты сцяг і з’яўляецца беларускім нацыянальным сцягам».

5.                  Чаму Клаўдыюш Дуж-Душэўскі абраў менавіта дадзены варыянт беларускага нацыянальнага сцяга даюцца розныя тлумачэнні. Аднак відавочна, што ён, у першую чаргу, кіраваўся спалучэннем традыцыйных нацыянальных колераў з глыбокім хрысціянскім падтэкстам. Нездарма спалучэнне бел-чырвона-белага ўжывалася беларускай Праваслаўнай царквой задоўга да ўвядзення гэтага сцяга ў якасці нацыянальнага. Як прыклад, выявы прылічанага да ліку святых зямлі Беларускай архіепіскапа Георгія Каніскага (1717-1795), а таксама выкарыстанне іх Праваслаўнай царквой.

6.                   У міжваенны час бел-чырвона-белы сцяг быў сімвалам барацьбы за незалежнасць. Сведчаннем таму сталіся шматлікія фотаздымкі з тэрыторыі Заходняй Беларусі, дзе яго ўжыванне з’яўлялася рэчавым доказам “антыдзяржаўнай” дзейнасці супраць Другой Рэчы Паспалітай, што пагражала штрафам і нават зняволеннем. Ім карысталіся беларуская эсэраўская партызанка, беларускія хадэкі, Таварыства беларускай школы, і некаторыя структуры Беларускай сялянска-работніцкай грамады. Бел-чырвона-белы сцяг ужывалі і беларускія спартоўцы. Нават заходнебеларускія камуністы ставіліся да яго прыхільна, аб чым сведчыць верш “Ты чуеш, брат?” (1930 г.) паэта-камуніста Максіма Танка, які сёння як ніколі актуальны:

 Ты чуеш, брат, як на прадвесні

Вятры, лёд крышучы, гудуць,

Як на сваю радзіму з песняй

Зноў птушкі з выраю лятуць.

 Пагоні сілы баявыя,

І вы рыхтуйцеся ў паход,

Каб знішчыў путы векавыя

Наш заняволены народ.

 Глядзіце ў будучыню смела!

Настаў доўгачаканы час,

Пад сцягам бел-чырвона-белым

Чакае перамога нас.

  Няхай жа меч Пагоні ззяе!

Гартуйма нашу еднасць, моц!

Вядзі нас, Воля прасвятая,

Да новай славы, новых сонц!

7. У гады Вялікай Айчыннай вайны бел-чырвона-белы сцяг выкарыстоўваўся як нацыянальны сімвал (у іншым выпадку гэта было б немагчыма), адпаведна як і ў іншых краінах Еўропы, акупаваных нямецкай арміяй. Аднак ніякіх паленняў вёсак пад бел-чырвона-белым сцягам не было. Паліцыя, напрыклад, насіла белыя павязкі з чорнай літарай “Р” або жоўтыя з чорным імперскім арлом і надпісам па-нямецку “Памочнік”. Нават сённяшні «триколор» Расійскай Федэрацыі ўжываўся як рускімі эмігранцкімі антыбальшавіцкімі фарміраваннямі ў складзе нямецкай арміі, так і, разам з Андрэеўскім крыжам, уласаўцамі, прыкладамі чаго з’яўляюцца згадка пра яго ў “Маршы Рускай Вызваленчай Арміі” і выкарыстанне падчас параду 1-й Гвардзейскай брыгады РВА ў Пскове 22 чэрвеня 1943 года.

8. Сённяшні дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь бярэ свой пачатак толькі ў 1951 годзе. Ён створаны мастаком Мікалаем Іванавічам Гусевым, які падчас акупацыі жыў у Менску і маляваў партрэты нямецкіх афіцэраў. Дарэчы у тым самым акупаваным Менску гэтым жа займаўся і аўтар герба БССР, з якога пачынаецца сучасны герб нашай краіны – Валянцін Віктаравіч Волкаў. Акрамя вядомай карціны “Мінск, 3 ліпеня 1944 года”, ён, напрыклад, з’яўляецца аўтарам партрэта нямецкага камісара Менску Янэцке і яго жонкі.

9. Змена дзяржаўных сімвалаў у 1995 годзе адбылася з парушэннем Канстытуцыі. Па Канстытуцыі 1994 года, якая дзейнічала на момант правядзення рэферэндуму, дзяржаўная сімволіка з’яўлялася яе неад’емнай часткаю і за яе змену павінна была прагаласаваць большасць ад агульнай колькасці грамадзянаў, унесеных у спісы для галасавання. За змену сімволікі было пададзена 3 622 851 галасоў, што склала 75 % ад удзельнікаў галасавання (3 622 851 з 4 830 582). Але ад агульнай колькасці грамадзянаў, унесеных у спісы для галасавання гэта лічба складала меньш за неабходную палову выбаршчыкаў – 48,7 % (3 622 851 з 7 445 820).

10. Кожны час, кожнае пакаленне напаўняе традыцыйныя сімвалы новым зместам. Сёння БЧБ – гэта сімвал разняволення ад страху, сімвал актыўнага грамадзяніна, які свядома бярэ на сябе адказнасць за лёс сваёй краіны, які не пацерпіць гвалту і здзекаў над суайчыннікамі. Белы колер – гэта колер волі і чысціні нашых думак. Чырвоны на белым – гэта колер змагання ў імя нашай мэты – “людзьмі звацца”.